Jak zawierać umowy na dostawy produktów rolnych?

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów opublikował wskazówki dotyczące zawierania umów na dostawy produktów rolnych w taki sposób, aby zabezpieczały interes producentów żywności. Porady dotyczą m. in. uregulowania kwestii ceny i terminów płatności, kontroli jakości, siły wyższej (zjawisk niezależnych od obu podmiotów) oraz wypowiedzenia umowy.

Treść zawieranych kontraktów jest często narzucana producentom rolnym przez silniejsze podmioty, które stać na profesjonalną obsługę prawną. W branży sadowniczej są to na przykład zakłady przetwórcze skupujące surowiec do przerobu. W umowach mogą, choć nie muszą, występować zapisy traktujące odbiorcę towaru jako stronę uprzywilejowaną, co godzi w interes rolnika. W takich sytuacjach należy negocjować warunki umowy, a jeżeli pomimo to są dla producenta nie do zaakceptowania, nie podpisywać kontraktu i nie składać zobowiązań.

Na co według UOKiK należy zwrócić szczególną uwagę?

1. Przejrzystość umowy.

Treść powinna być zredagowana w taki sposób, aby żadna ze stron umowy nie miała wątpliwości co do swoich praw i obowiązków. Nie należy godzić się na zapisy, których znaczenie jest dla rolnika niezrozumiałe. W przypadku wątpliwości, warto skorzystać z pomocy prawnej, nim złoży się podpis pod umową.

2. Cena.

Nie powinny być zawierane umowy, w których nie określa się jasno ceny za dostarczone produkty. Zostawia to duże pole do manipulacji stawką, którą otrzyma później producent rolny. Zasady, na podstawie których zostanie wyliczona cena, powinny być precyzyjnie określone. Korzystne z punktu producenta owoców jest ustalenie stawki minimalnej, po której zostanie odkupiony towar. Dzięki temu sadownik może wyliczyć przybliżony przychód już na etapie zawierania kontraktu, bazując na spodziewanej wielkości zbioru.  

3. Termin płatności.

Urząd zwraca uwagę, że termin płatności za produkty rolne nie powinien przekraczać 30 dni. Wydłużenie go do 60 dni jest możliwe za zgodą producenta rolnego. Przedłużenie tego okresu ponad 60 dni jest już możliwe tylko wtedy, gdy nabywca produktów rolnych jest małym lub średnim przedsiębiorcą. W przypadku ustalenia terminu zapłaty dłuższego niż 30 dni, rolnikowi należą się odsetki za czas, który przekracza ten termin.

Możliwe jest natomiast skrócenie terminu płatności, np. do tygodnia lub dwóch od dnia dostawy, co może negocjować producent rolny.

4. Termin lub plan dostawy.

Zarówno dla producenta owoców, jak i dla ich odbiorcy, korzystne jest określenie harmonogramu dostaw. Umowa może zawierać ostateczny termin, do kiedy towar powinien być dostarczony (a zarazem odebrany przez kupującego) albo zapis informujący o tym, kiedy powinny być dostarczane poszczególne partie towaru. Istotne jest uregulowanie warunków zmiany umówionych terminów.

5. Kontrola jakości.

Odbiorca produktów rolnych ma prawo do skontrolowania ich jakości we własnym laboratorium lub poprzez zlecenie badań podmiotowi zewnętrznemu na własny koszt. Jeżeli wynik tych badań budzi wątpliwości sadownika, powinien mieć możliwość zlecenia badań podmiotowi zewnętrznemu na swój koszt celem weryfikacji.

6. Siła wyższa.

UOKiK zwraca uwagę, że umowa powinna wskazywać, które zdarzenia strony uznają za przypadki siły wyższej oraz określać sposób postępowania w przypadku wystąpienia owych zdarzeń. Niewskazane jest godzić się na zapisy, że o wystąpieniu siły wyższej rolnik powinien zawiadamiać w czasie jej trwania. Najpierw powinien mieć możliwość usunięcia szkód zaistniałych w wyniku siły wyższej (np. powodzi), zadbać o bezpieczeństwo swoje oraz posiadanej uprawy, a dopiero później poinformować odbiorcę produktów rolnych.

7. Kary umowne.

Uczciwy zapis o karach umownych może chronić interes zarówno producenta rolnego, jak i odbiorcy towaru. Kary będą obciążać odbiorcę oraz rolnika, jeżeli któryś z tych podmiotów nie wywiąże się z zawartej umowy. Urząd podaje propozycję, aby karą umowną obłożone było m. in. wypowiedzenie kontraktu zawartego na czas nieokreślony na krótko przed terminem realizacji dostawy, gdyż może to być niekorzystne dla obu partnerów handlowych – w zależności od tego, z której strony wypłynie wypowiedzenie.

8. Wypowiedzenie umowy.

Regulacja kwestii związanych z wypowiedzeniem umowy w trakcie jej obowiązywania są uregulowane różnie w zależności od czasu, na który zawierany jest kontrakt.

• Jeżeli kontrakt podpisany jest na czas określony (np. na jeden sezon), to w umowie musi być zawarty zapis dopuszczający możliwość wypowiedzenia umowy. Przesłanki, które uprawniałyby którąś ze stron umowy do jej wypowiedzenia mogą zostać dowolnie uregulowane przez oba podmioty.
• Jeżeli umowa zawarta jest na czas nieokreślony, może wypowiedzieć ją każda ze stron, ale zachowany musi być podany w umowie okres wypowiedzenia.

9. Prawo do odstąpienia od umowy.

Jest to zapis dobrowolny, dający stronom prawo do odstąpienia od umowy w naznaczonym "okresie do namysłu”, podczas którego można zastanowić się, czy będzie się w stanie zrealizować zapisy zawartej umowy. Dla rolnika będzie to korzystne na przykład w sytuacji, gdy oczekuje na finalizację określonej inwestycji, od której zależy to, czy podoła realizacji zobowiązania.

Aby zapis zabezpieczał interes obu stron, termin na odstąpienie od umowy nie powinien być zbyt długi, bo może to rodzić niepewność co do realizacji kontraktu.

Związane z tematem

Co w przypadku zniszczenia zakontraktowanego plonu przez grad lub ulewę?

Jak krok po kroku dochodzić należności za owoce od podmiotów skupujących?