Brudna plamistość jabłek - problem sadów ekologicznych (i nie tylko)

Brudna plamistość jabłek, choroba dawniej kojarzona głównie z sadami przydomowymi, w których nie wykonywano pełnego programu ochrony, dziś nabiera coraz większego znaczenia w uprawach towarowych.

Wynika to ze zmian w podejściu do zabiegów chemicznych w sadach oraz stopniowego wzrostu znaczenia odmian odpornych na parch jabłoni.

Dużą presję brudnej plamistości jabłek obserwuje się w sadach ekologicznych i w uprawach odmian odpornych na parch, gdzie nie wykonuje się pełnego planu zabiegów przeciw tej chorobie. W sadach konwencjonalnych, w których wykonuje się liczne opryski w ochronie przed parchem, brudna plamistość się nie rozwija bądź jej występowanie ma charakter marginalny.

Należy się spodziewać, że znaczenie tej choroby będzie narastać wraz z realizacją zakładanych przez Zielony Ład ograniczeń zużycia środków ochrony roślin, a także w miarę upowszechniania się sadownictwa ekologicznego.

Objawy i szkodliwość brudnej plamistości

Objawem choroby są plamy szaro – zielonkawego nalotu przypominającego pył węglowy. Pojawiają się przed zbiorem lub już w trakcie przechowywania. Najczęściej powstają w okolicy okołoszypułkowej (gromadzi się tam woda), następnie poszerzają się i zajmują różną powierzchnię, czasami pokrywając całą skórkę owocu. Nalot można łatwo zdrapać bądź zetrzeć, pocierając jabłko tkaniną, jednak skórka pod nim będzie odróżniała się kolorem z uwagi na ograniczenie dostępu światła. Brudne smugi najlepiej widoczne są na jabłkach o zielonym bądź żółtawym kolorze skórki oraz na owocach słabiej wybarwionych.

Brudna plamistość ma złożone podłoże biotyczne. Wywołuje ją wiele gatunków grzybów saprofitycznych, różnych w zależności od regionu geograficznego. W Polsce oznaczono ich kilka, m. in. Tripospermum myrti, Phialophora sessilis, Peltaster fructicola. Porastają one liście i pędy jabłoni, grusz oraz wielu roślin dzikich. Rozprzestrzeniają się wraz z wiatrem i deszczem i infekują jabłka oraz gruszki. Pożywkę stanowią dla nich drobne ilości bogatego w cukry soku, które wydostają się poza powierzchnię warstwy woskowej owoców w okresie ich wzrostu.

Nalot grzybni nie przerasta pod powierzchnię skórki, a więc owoce po ostruganiu zachowują walory konsumpcyjne i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Brudna plamistość nie powoduje również spadku plonu, jednak obniża jego wartość handlową – konsumenci nie są zainteresowani zakupem jabłek pokrytych brudnym nalotem, trzeba sprzedać je na potrzeby przetwórstwa. Przy dużym nasileniu choroba wydatnie obniża zyski w danym sezonie.

Brudna plamistość przyczynia się również do strat przechowalniczych. Powoduje kilkunasto – kilkudziesięcioprocentowy ubytek masy jabłek podczas przechowywania w porównaniu z jabłkami zdrowymi na skutek transpiracji. Przyczynia się do więdnięcia i marszczenia owoców.

Ochrona i zapobieganie

Pierwsze infekcje zawiązków następują wiosną. W sadach konwencjonalnych okres ten zbiega się z intensywnymi opryskiwaniami przeciwko parchowi jabłoni, które likwidują grzyby wywołujące brudną plamistość. Takiej ochrony nie prowadzi się w sadach ekologicznych oraz w uprawie odmian odpornych na parch. Najsilniejszy rozwój grzybów następuje w drugiej połowie sezonu, w okresie dojrzewania owoców i zbiorów. Wynika to ze wzrostu ilości cukrów na powierzchni jabłek w miarę ich dojrzewania.

Infekcjom owoców dokonywanym przez sprawców brudnej plamistości sprzyja wysoka wilgotność powietrza (spowodowana silnymi opadami, a także towarzystwem zbiorników wodnych i ukształtowaniem terenu). W ramach profilaktyki należy unikać przegęszczenia sadu, zapewniać optymalne przewietrzenie poprzez prawidłowe cięcie, również cięcie letnie. Choroba nie występuje lub pojawia się w ograniczonym stopniu w lata suche.

Aby zapobiec występowaniu brudnej plamistości w sadach konwencjonalnych z odmianami odpornymi na parch jabłoni można wykonać w drugiej połowie sezonu kilka zabiegów fungicydami stosowanymi przeciwko parchowi. Badania bułgarskie dowodzą skuteczności np. ditianonu i cyprodynilu.

Natomiast w sadach ekologicznych celem ochrony owoców przed brudną plamistością można stosować siarkę 80%, preparaty miedziowe, ciecz siarkowo – wapienną, mydło potasowe. Powinno się zabezpieczać zawiązki w okresie największego ryzyka infekcji, wykonując w sadach zagrożonych 5 – 10 oprysków w sezonie.

Na Zachodzie, gdzie presja tej choroby jest silniejsza niż w Polsce, opracowano system RIMpro dla sygnalizowania okresów zagrożenia brudną plamistością jabłek (podobny jak w przypadku parcha jabłoni).

Związane z tematem

Nie wpuścić parcha do przechowalni

Fot. Wikimedia Commons