Wiosenne zabiegi olejami w sadownictwie

W przeciągu ostatnich dziesięciu lat wykonywanie oprysków preparatami olejowymi stało się standardem w polskim sadownictwie. Bardzo słusznie, gdyż w dobie ograniczania liczby dostępnych substancji czynnych oraz uodparniania się szkodników na środki dopuszczone do obrotu, zabiegi olejowe są racjonalną alternatywą dla standardowych akarycydów i insektycydów. Ułatwiają prowadzenie rotacji środków ochrony roślin. Wykazują działanie mechaniczne, w związku z czym nie są obarczone ryzykiem uodparniania się szkodników. W przypadku przędziorków, ich prawidłowe stosowanie daje skuteczność porównywalną ze środkami konwencjonalnymi, co potwierdziły badania prowadzone przez Instytut Sadownictwa w Skierniewicach.

Właściwym terminem przeprowadzania oprysków olejami jest wczesna wiosna. O tej porze na roślinach jest jeszcze niewielka ilość zielonej masy, co zapewnia dobry dostęp cieczy roboczej do roślin i umożliwia staranne pokrycie ich powierzchni (wraz ze znajdującymi się na niej szkodnikami). Niewielka ilość zielonych tkanek oraz brak zawiązków owoców minimalizuje negatywne następstwa fitotoksycznego działania preparatów. Co więcej, oprysk przed kwitnieniem ogranicza populację szkodnika zanim zdąży się ona rozwinąć. Należy pamiętać, że właściwym podejściem do ochrony plantacji przed każdym szkodnikiem jest unieszkodliwianie go możliwie najwcześniej, zanim jego populacja się rozrośnie, nim zwalczenie go stanie się bardzo trudne lub niemożliwe.

Mechanizm działania preparatów olejowych

Jak wcześniej wspomniano, preparaty olejowe wykazują działanie typowo mechaniczne. Pokrywają szkodniki (lub ich jaja) nieprzepuszczalną dla powietrza powłoką, odcinając im dopływ powietrza. W efekcie agrofagi duszą się. Preparaty olejowe są również skuteczne w unieruchamianiu szkodników, wskutek czego nie są one zdolne, aby przemieszczać się na roślinie i dotrzeć do miejsca żerowania lub kopulacji.

Są to preparaty kontaktowe, które zwalczają skutecznie tylko te szkodniki, które zostały nimi pokryte. Nie dają efektu długotrwałej ochrony opryskanych roślin.

Które szkodniki można zniszczyć przy pomocy preparatów olejowych?

Zabiegi olejowe są skuteczne w zwalczaniu szerokiej grupy szkodników. Coraz częściej stosuje się je z zamysłem ograniczania populacji nie tylko roztoczy, ale także szkodliwych owadów.

Zwalczają m. in. przędziorka owocowca. Jeżeli podczas lustracji w okresie bezlistnym na drzewach dostrzeżono skupiska jego intensywnie czerwonych jaj, oprysk preparatem olejowym będzie skuteczną metodą walki z tym szkodnikiem.

Fot. 1. Czerwonokarminowe skupiska jaj przędziorka owocowca dostrzeżone podczas lustracji w okresie bezlistnym są sygnałem, że należy wykonać oprysk preparatem olejowym.

Należy jednak pamiętać, że w uprawie jabłoni zabiegi olejami nie są skuteczne wobec przędziorka chmielowca. Ma on odmienny cykl rozwojowy. Zimuje nie w formie jaj, ale w postaci zapłodnionych samic na resztkach roślinnych. Przechodzą one na tkanki zielone przeważnie w maju, kiedy jest już po zabiegach preparatami olejowymi. Jeżeli w ubiegłym roku w sadzie doszło do problemów z chmielowcem, albo też obserwuje się silną jego presję w drugiej połowie wiosny, należy zastosować standardowy akarycyd.

Oleje ograniczają także mszyce, miodówkę oraz czerwce (skorupika jabłoniowego, misecznika śliwowego) – generalnie te szkodniki roślin sadowniczych, ozdobnych czy warzywnych, które są nie aktywne ruchowo i żerują w koloniach.

Terminy zabiegów olejami

W uprawie jabłoni zabieg wykonuje się w fazie pękania pąka, mysiego ucha lub w początku fazy zielonego pąka (preferowane preparaty o niższym ryzyku fitotoksyczności). Umożliwia to pokrycie olejem jaj przędziorków owocowców tuż przed ich wylęgiem, gdyż właśnie na krótko przed wylęgiem wzmaga się wymiana gazowa szkodnika. Olej w tym terminie zniszczy również larwy mszyc.

Śliwy opryskuje się w fazie zielonego pąka kwiatowego. Zabieg zwalcza przędziorka owocowca, pordzewiacze, misecznika śliwowego, a także mszyce.

W borówce wysokiej oprysk preparatem olejowym przeciwko misecznikowi śliwowemu wykonuje się w fazie nabrzmiewającego pąka.

W uprawie porzeczek termin wykonania oprysku powinien zbiegać się z masowymi migracjami wielkopąkowca porzeczkowego w okresie przed kwitnieniem.

Technika wykonywania oprysku

Skuteczność zabiegu warunkowana jest starannym pokryciem roślin preparatem olejowym. Zaleca się stosowanie dużej ilości wody  – 500 l na metr wysokości korony, jednak nie mniej niż 1000 l na ha. Wyższe zużycie wody wiąże się z proporcjonalnie wyższą ilością preparatu olejowego, aby otrzymać odpowiednie stężenie cieczy opryskowej.

Należy poruszać się ciągnikiem z niską prędkością, a nawet przejechać z opryskiem dwukrotnie wzdłuż rzędu (tam i z powrotem). Zabieg musi zapewniać optymalne pokrycie również trudno dostępnych dla cieczy opryskowej powierzchni, w których zimują jaja przędziorków – np. spękań kory, spodniej strony i nasad pędów.

Warunki pogodowe podczas wykonywania zabiegu

Z preparatami olejowymi należy wpasować się w odpowiednie okno pogodowe, które zapewniać będzie bezpieczeństwo i skuteczność zabiegu. Dlatego też terminy wiosennych zabiegów są płynne i różnią się w poszczególnych sezonach.

Na wykonanie oprysku należy wybrać bezwietrzny, ciepły, słoneczny dzień z temperaturą powyżej 5 °C. Należy opryskiwać suche drzewa.

Po zabiegu przez około 3 dni nie powinny występować przymrozki, gdyż ochłodzenie znacząco zmniejsza skuteczność oprysku. Nie powinien także padać deszcz, gdyż mógłby spłukać preparat.

Fitotoksyczność

Szczególnie w przypadku olejów parafinowych, obserwuje się czasem drobne oznaki fitotoksyczności na tkankach zielonych. Są to oparzenia liści występujące w postaci plamek, które nie mają znaczenia dla dalszego wzrostu rośliny. Aby zabieg olejem był skuteczny i bezpieczny dla roślin, należy wpasować się w okno pogodowe. Ważne jest także, by oprysków olejami parafinowymi nie przeprowadzać w późniejszych fazach fenologicznych (po zielonym pąku kwiatowym jabłoni), gdyż wiążą się z dużym ryzykiem fitotoksyczności.

Mniejszym ryzykiem fitotoksyczności obarczony jest olej rydzowy, dlatego opryski tym preparatem można wykonywać po kwitnieniu. Nie zaleca się jednak stosowania oleju rydzowego w odmianie Golden Delicious, która podatna jest na ordzawienia.

Oleje w mieszaninach zbiornikowych - z czym mieszać, z czym nie mieszać? Jaki zachować odstęp?

Zasadniczo nie zaleca się mieszania preparatów olejowych z fungicydami i insektycydami, gdy u roślin pojawią się już zielone tkanki. To dodatkowe utrudnienie w ochronie sadów, gdyż w okresie wczesnej wiosny wykonuje się wiele kluczowych oprysków przeciwko patogenom i szkodnikom. Powinno się zachować co najmniej 2 dni odstępu. W przypadku oprysków kaptanem, powinien być zachowany odstęp nawet siedmiodniowy, zaś między olejem a siarką - ok. 5 – 7 dni.

Jeżeli warunki pogodowe są sprzyjające, można na własne ryzyko połączyć preparat olejowy z fungicydem miedziowym.

W uprawie grusz (w okresie bezlistnym do fazy pękania pąków, kiedy nie ma jeszcze tkanek zielonych, które byłyby narażone na fitotoksyczne działanie takiego oprysku), można wzorem zachodnich sadowników zastosować mieszaninę oleju parafinowego z siarką przeciwko miodówce gruszowej. Stosuje się proporcję ok. 10 l oleju do 5 kg preparatu siarkowego na hektar sadu. Olej pokryje jaja nieprzepuszczalną dla gazów oddechowych warstwą, uniemożliwiając wylęg larw. Siarka ma właściwości odstraszające i fungistatyczne.

Oleje a dobroczynek gruszowy

Dobroczynek gruszowy jest coraz częściej introdukowany do sadów jako drapieżca -  naturalny wróg przędziorków i szpecieli.

Opaski należy rozwiesić po kilku dniach od ostatniego zabiegu preparatem olejowym.

Po wprowadzeniu opasek z dobroczynkiem, nie należy już wykonywać oprysków środkami nieselektywnymi (w tym olejami), które mogłyby zaszkodzić jego populacji. Prowadzone za granicą badania wykazały, że zabieg olejowy powoduje ponad 50 - procentową śmiertelność wśród stadiów młodocianych i osobników dorosłych dobroczynka gruszowego. Jeżeli pomimo introdukcji dobroczynka, presja roztoczy przekracza progi szkodliwości, lepiej wykonywać opryski standardowymi akarycydami, które wykazują działanie selektywne.

Związane z tematem

Migracje wielkopąkowca porzeczkowego - jedyny skuteczny termin zwalczania

Jabłonie i grusze - zabiegi na starcie wegetacji

Wczesnowiosenne zabiegi na plantacjach malin i jeżyn

Wiosenne zabiegi na plantacjach jagody kamczackiej

Fot. 1. University of Georgia Plant Pathology , University of Georgia, Bugwood.org