Jak rozeznać jakość wapna?

W większości przypadków argumentem decydującym o zakupie konkretnego wapna jest jego korzystna cena. Koszt nawozu, owszem, jest bardzo istotny, ale trzeba go rozpatrywać w stosunku do uzyskiwanych korzyści.

Bardzo często okazuje się, że po zastosowaniu nieco droższego wapna uzyskuje się znacznie lepszy efekt niż po zastosowaniu tego taniego, z niższej półki. Po dokonaniu kalkulacji z uwzględnieniem parametrów danego produktu i odniesieniu ich do efektu, okazuje się, że kilogram tańszego wapna w rzeczywistości „wychodzi drożej” niż wapno droższe.

Którymi parametrami wapna warto kierować się, przeglądając oferty różnych producentów?

Zawartość składników chemicznych

Na efekt zastosowania wapna ma wpływ procentowa zawartość poszczególnych związków chemicznych – węglanu wapnia, tlenku wapnia, węglanu magnezu i tlenku magnezu. Płacimy za składnik wapna, a nie wypełniacz – dlatego przy porównywaniu ofert należy kierować się m. in. zawartością składnika w nawozie.

Wyliczając dawkę wapnowania, operujemy kg CaO (tlenku wapnia) na ha, które powinny być zastosowane, aby doprowadzić glebę pod sadem do optymalnego odczynu. Taką informację podają też na opakowaniach producenci nawozów wapiennych, chociaż to, że na worku napisano, iż nawóz zawiera minimum 45% CaO wcale nie musi oznaczać, że wapń występuje w nim w formie tlenku. Po prostu producent przeliczył zawartość węglanu wapnia na zawartość tlenku wapnia. O składzie chemicznym tego produktu powinna informować szczegółowo jego etykieta.

Przy dokonywaniu takich przeliczeń, można przyjąć, że 1 kg CaO odpowiada 1,785 kg CaCO₃. Wynika z tego, że na 5 t tlenku wapnia przypada 8,925 t węglanu wapnia. Jeżeli stosujemy więc węglan wapnia, aby uzyskać podobny efekt, konieczne będzie zastosowanie większej ilości nawozu niż w przypadku tlenku wapnia.

Decyzja o tym, czy w danej uprawie powinniśmy zastosować tlenek czy węglan, powinna zależeć od kategorii agronomicznej gleby. Na glebach lekkich (a do takich w większości należą gleby w regionie grójeckim) powinno się stosować wolniej działające wapno węglanowe. Aplikacja wapna tlenkowego mogłaby zubożyć podłoże w wodę, zaburzyć życie mikrobiologiczne oraz przyczynić się do ubytku próchnicy. Na podłożach ciężkich można natomiast stosować szybko działające wapno w postaci tlenkowej, ponieważ mają one wyższe zdolności buforowe i łatwiej przeciwstawiają się nagłym zmianom środowiska. Nie jest jednak błędem zastosowanie wapna węglanowego również na glebach ciężkich, gdyż jest to nawóz uniwersalny.

Dzięki gwałtownej reakcji z wodą, tlenek wapnia zapewnia szybszy efekt odkwaszający niż węglan.

Mechanizmy działania z poprzedniego akapitu dotyczą również tlenku i węglanu magnezu, przy czym reakcje z ich udziałem przebiegają zwykle nieco szybciej, z powodu wyższej rozpuszczalności związków magnezu w wodzie.

Przy wyborze wapna należy również brać pod uwagę, czy i w jakich ilościach występuje w nim magnez. Stosowanie wapna magnezowego jest skutecznym sposobem na długookresową poprawę zasobności gleby w magnez. W Polsce występują w przewadze gleby przepuszczalne, zakwaszone i ubogie w przyswajalny magnez, jeżeli więc analiza chemiczna wskazuje na niedobór magnezu w podłożu, powinno się zastosować dodatek wapna magnezowego. W zależności od potrzeb dodatek ten powinien stanowić 1/3 – 1/2 naliczonej dawki CaO. Stosunek Ca do Mg w wapnie magnezowym powinien wynosić 3(2):1.

Siła zobojętniania związków magnezu jest wyższa niż związków wapnia.

Aktywność chemiczna

Aktywność chemiczna wapna to szybkość jego reakcji z glebą. Wyraża się ją w procentach, przyjmując za 100% reaktywność świeżo strąconego węglanu wapnia. Plantator pożąda możliwie wysokiej aktywności chemicznej, aby efekt wapnowania w postaci wzrostu pH był szybko widoczny i wpłynął na poprawę plonowania roślin.

Parametr ten ma podstawowe znaczenie przy ocenie nawozów pozyskiwanych ze skał twardych, czyli wapna dolomitowego. Dużą zaletą dolomitu jest zawartość magnezu, jest to jednak skała stara i twarda. Działanie pozyskanych z niej nawozów obserwuje się zazwyczaj dopiero w drugim – trzecim roku po aplikacji. Wapna dolomitowe mają więc niską aktywność chemiczną (przeważnie do 25%), ale ich działanie odkwaszające utrzymuje się dłużej niż kredy.

Aktywność chemiczna ma mniejsze znaczenie przy ocenie jakości wapna tlenkowego i kredy, gdyż efekt ich działania obserwowany jest już w pierwszym roku po zastosowaniu. O szybkości działania tlenku wapnia wspomniano już wcześniej, natomiast kreda, mimo że jest nawozem węglanowym, działa szybko i skutecznie. Kreda ma aktywność chemiczną sięgającą 80 – 100%, dlatego efekt jej stosowania jest nieomal natychmiastowy. Jest to bowiem skała miękka.

Rozdrobnienie

Rozdrobnienie jest istotnym parametrem, ponieważ ma wpływ na aktywność chemiczną. Silne rozdrobnienie oznacza większą powierzchnię kontaktu nawozu z glebą, co w zdecydowany sposób przyspiesza jej odkwaszanie.

Stopień rozdrobnienia związany jest z pochodzeniem surowca oraz technologią jego obróbki. Kreda jest surowcem, z którego nawozy charakteryzują się lepszym rozdrobnieniem niż z dolomitu. Rozdrobnienie dolomitu można zwiększyć dzięki dokładnemu zmieleniu, co jest jednak procesem kosztownym.

Nie należy wiązać rozdrobnienia wapna z jego granulowaniem. Wapno granulowane to tylko postać „upakowania” nawozu wapniowego, która ułatwia jego aplikację. Wapno granulowane może mieć większe rozdrobnienie niż wapno sypkie.

Wilgotność

Parametrem podawanym w etykiecie wapna jest również wilgotność. Optymalny jej zakres dla nawozów tlenkowych i węglanowych (z produkcji podstawowej, nie dotyczy wapna z pozysku, czyli produktów ubocznych, np. wapna defekacyjnego z cukrowni) wynosi od 5 do 8%.

Zbyt niska wilgotność wapna to problemy z jego transportem i rozsiewem - pylenie nawozu.

Atest i etykieta

Stosowanie wapna z pewnego źródła daje gwarancję, że jest ono bezpieczne (m. in. nie zanieczyszczone substancjami szkodliwymi), ma zadeklarowane przez producenta skład i właściwości oraz można spodziewać się po nim określonej skuteczności.

Związane z tematem

ABC wapnowania gleb w uprawach sadowniczych

Jak stosować wapno z komór chłodniczych do odkwaszania gleby w sadzie?