Polskie śliwki w Boże Narodzenie? - postępy w długim przechowywaniu

Długie przechowywanie śliwek przez wiele lat było dla producentów tych owoców poważnym wyzwaniem. Pestkowe przechowują się znacznie trudniej niż ziarnkowe. Dodatkowo śliwki są owocami, które wydzielają duże ilości etylenu. Etylen to gazowy hormon roślinny, który odpowiada za procesy starzenia się organów i dojrzewania owoców. Składowane w chłodni śliwki intensywnie wydzielają ten gaz, wskutek czego owoce wzajemnie przyspieszają swoje dojrzewanie. Okazuje się jednak, że osiągamy znaczny postęp we wdrażaniu technologii długiego przechowywania śliwek, a krajowe owoce w początkach grudnia czy nawet w Boże Narodzenie to realna perspektywa.

Co skłania producentów do długiego przechowywania śliwek?

Długie przechowywanie śliwek umożliwia przeczekanie okresów nadmiernej podaży owoców, który przypada na szczyt zbiorów poszczególnych odmian. Na rynkach hurtowych podaż przewyższa wówczas popyt, w związku z czym panuje duża konkurencja i ceny nie są satysfakcjonujące. Owoce przetrzymane w dobrym stanie przez okres zbiorów i bezpośrednio po nim, zazwyczaj uzyskują lepsze ceny sprzedaży.

Sadownicy mają więc szansę drożej sprzedać śliwki poza standardowym okresem ich dostaw, tym bardziej, że praktyka długiego przechowywania owoców wciąż nie jest powszechnie stosowana. Warunkiem sprzedaży jest jednak możliwie najwyższa jakość oferowanego towaru. Nieprawidłowo przechowywane śliwki szybko tracą wartość handlową, miękną, przejrzewają i psują się. Ich miąższ staje się mazisty, brązowieje wokół pestki i wypływa przez uszkodzenia w skórce. Owoce fermentują. Można takie śliwki spotkać w obniżonych cenach na rynkach w październiku i listopadzie, jednak odbiorcy nie są tym towarem zainteresowani, gdyż ma bardzo krótki okres „życia półkowego”, czyli trwałości w obrocie.

Jak uzyskać możliwie najwyższą jakość śliwek po długim okresie przechowywania?

Znaczenie wapnia

Wapń jest pierwiastkiem kluczowym dla zachowania przez owoce należytej trwałości przechowalniczej. Wysyca ściany komórkowe roślin i występuje w spojeniach międzykomórkowych, nadając strukturze owoców jędrności i wytrzymałości. Owoce bogate w wapń są trwalsze w obrocie handlowym, dłużej się przechowują, mniej sokują. Należy nawozić wapniem doglebowo (przypominamy, że chodzi o wapń odżywczy, a nie tylko nawozy wapienne stosowane do odkwaszania gleby, z których pierwiastek uwalnia się powoli), a w razie potrzeby także dokarmiać drzewa poprzez zabiegi dolistne.

Należy również podkreślić znaczenie dokarmiania wapniem zawiązków, począwszy od 3 tygodni przed zbiorami. Stosuje się wówczas serię trzech opryskiwań chlorkiem wapnia w stężeniu 0,5% w odstępach tygodniowych. Dzięki temu owoce zyskują większą wytrzymałość na występowanie pęknięć i mikrospękań, które powstają pod wpływem gwałtownego uwodnienia tkanek po opadach deszczu. Przedłuża to ich trwałość przechowalniczą. Problemem może być jednak pokrycie powierzchni owoców nieatrakcyjnym osadem soli wapiennej, a także drobnienie i spadek zawartości cukru w miąższu.

Intensywna ochrona owoców przed zbiorem

Dla wydłużenia terminu przechowywania śliwek należy przywiązywać wagę do prawidłowej ochrony roślin. Najważniejsze jest zabezpieczenie owoców przed brunatną zgnilizną drzew pestkowych oraz przed szarą pleśnią, które mogłyby rozwinąć się w chłodni i spowodować znaczne straty. Presja chorób grzybowych jest silniejsza w sezony wilgotne. Śliwki wyprodukowane w lata o mniejszych opadach deszczu charakteryzują się lepszą trwałością przechowalniczą.

Właściwe wyznaczenie terminu zbioru

Przeprowadzenie zbioru w optymalnym dla danej odmiany terminie jest warunkiem uzyskania dobrych pod względem jakości owoców po okresie przechowywania. Śliwek nie zbiera się ani przedwcześnie, ani po terminie. Należy rwać je na ok. 6 – 4 dni przed dojrzałością. Owoce do przechowywania i transportu powinny być jędrne.

Celem wyznaczenia okienka zbiorczego obserwujemy jędrność (szczególnie w okolicy szypułki), zabarwienie skórki, powierzchnię rumieńca, barwę miąższu. Można posłużyć się również pomiarem ekstraktu i kwasowości. Szczególnie ważnym parametrem jest zawartość cukrów (ekstraktu) – owoce posiadające więcej cukrów, przechowują się lepiej.

Staranność zbioru

Owoce do długiego przechowywania muszą być zrywane ręcznie. W miarę możliwości należy unikać wszelkich pęknięć, otarć, odgnieceń czy innych uszkodzeń skórki i miąższu, które mogłyby obniżyć trwałość przechowalniczą owoców. Nie można ściskać owoców palcami ani uszkadzać ich paznokciami. Należy starannie odkładać je do wiaderek i delikatnie przekładać do skrzynek.

Pełnowartościowe, nie uszkodzone owoce przechowują się dłużej. Pokryta woskiem skórka jest barierą dla wnikania patogenów chorobotwórczych odpowiedzialnych za rozwój groźnych chorób przechowalniczych. Przerwanie jej ciągłości otwiera wrota dla infekcji – psucie się owocu rozpoczyna się właśnie od takiej uszkodzonej powierzchni. W promieniu powstałego ogniska, choroba przenosi się podczas przechowywania na zdrowe owoce i odpowiada za ich gniazdowe psucie.

Wszelkie uszkodzenia obniżają wartość handlową owoców. Zmniejszają ich walory w oczach odbiorców, dlatego będziemy musieli sprzedać je po niższej cenie. Podczas zbioru należy odkładać na bok owoce nie kwalifikujące się do długiego przechowywania, ewentualnie przesortować je po zbiorze.

Schłodzenie

Owoce przed zbiorem powinny zostać bezzwłocznie schłodzone, aby ograniczyć ich metabolizm. Standardowo stosuje się schładzanie stacjonarne, polegające na umieszczeniu skrzynek ze śliwkami w chłodni i stopniowym obniżaniu temperatury. Stosuje się również schładzanie z wymuszonym przepływem powietrza, w którym piętruje się skrzynki ze śliwkami w formie dwóch ścian, zostawia pomiędzy nimi przerwę na wentylator, a górę konstrukcji nakrywa się brezentem. Pracujący wentylator zaciąga chłodne powietrze do wnętrza konstrukcji przez szczeliny w plastikowych skrzyniach. Przepływające powietrze skutecznie i równomiernie schładza owoce.

Blokery etylenu

Rozwiązaniem dostępnym w przechowywaniu śliwek od stosunkowo niedawna jest 1-MCP (1-metylocyklopropen). To bloker receptorów etylenu, który opóźnia dojrzewanie owoców w komorze

Odpowiednie parametry w chłodni

Aby zachować jakość, śliwki muszą być przechowywane w odpowiednich warunkach. Doświadczalnie ustalono, że dla przechowywania większości odmian sprawdza się temperatura od – 0,5 do 1 °C, przy czym temperatura poniżej zera powinna być stosowana do przechowywania owoców o wysokiej zawartości ekstraktu. Owoce ubogie w cukry są bardziej podatne na przemrożenia. Optymalna wilgotność 92 – 95%.

Kontrolowana atmosfera

Z uwagi na fakt, że śliwki są owocami o intensywnym metabolizmie, w chłodniach z normalną atmosferą przetrzymamy je ok. 4 – 5 tygodni. Okres przechowywania można znacznie przedłużyć (do ok. 3 miesięcy) dzięki stosowaniu kontrolowanej atmosfery. Optymalny skład atmosfery dla śliwek to 1,5% tlenu i 6% dwutlenku węgla (stosuje się zakres od 1,5 do 3% O2 i od 3 do 6% CO2). Dostępne są różne rozwiązania:

• Torby i worki selektywnie przepuszczalne dla tlenu i dwutlenku węgla (StePac). Pakuje się owoce w torebki wykonane ze specjalnej folii. Zanim skład atmosfery wewnątrz worka się ustabilizuje, owoce zaczynają oddychać. Wybiórcza dla gazów folia utrzymuje wewnątrz niskie stężenie tlenu i wysokie stężenie dwutlenku węgla. Rozwiązanie jest bardzo dogodne dla mniejszych sadowników, bądź tych, którzy zainteresowani są przechowywaniem mniejszych ilości śliwek oraz ich stopniową wyprzedażą w handlu detalicznym – torby zastępują opakowania handlowe. Okres przechowywania owoców można przedłużyć, umieszczając w workach saszetki wychwytujące etylen.  Do tego rozwiązania nie potrzeba obiektu chłodniczego z KA – wystarczy zwykła chłodnia. Pod marką StePac sprzedawana jest również folia nawijana na rulony, którą możemy owinąć spiętrowane skrzynie ze śliwkami podobnie jak stretchem. 
• Skrzynie z kontrolowaną atmosferą. Mają lite ściany, a kryte są wiekiem z membranami selektywnie przepuszczalnymi dla gazów. Umieszcza się w nich skrzynki ze śliwkami. Do długiego przechowywania wystarcza chłodnia zwykła.
• Chłodnia z kontrolowaną atmosferą. Rozwiązanie korzystne dla gospodarstw przechowujących duże ilości owoców. Nie daje możliwości swobodnego dostępu do śliwek, a więc przekazywania ich na bieżący handel.