Odczyn i twardość wody a skuteczność oprysku

Wraz z nadejściem wiosny, sezon ruszył pełną parą, a większość sadowników ma już pierwsze opryski za sobą. W okresie tym warto zastanowić się, jak poprawić efektywność zabiegów i maksymalnie wykorzystać ich potencjał. Choć zalecane jest stosowanie adiuwantów, które poprawiają pokrycie roślin cieczą roboczą poprzez zmniejszanie jej napięcia powierzchniowego, dla poprawy skuteczności zabiegu nie zawsze jest to konieczne.

Istotną przyczyną, która może znacznie osłabić działanie środków ochrony roślin, są nieodpowiednie parametry wody wykorzystywanej do oprysku. Jest to czynnik, nad którym sadownik ma pełną kontrolę, gdyż może zastosować kondycjoner sprowadzający odczyn oraz twardość wody do poziomu optymalnego dla danego zabiegu lub też wykorzystać do sporządzenia cieczy roboczej wodę deszczową.

Kondycjoner wody? Najpierw badania

W przypadku decyzji o zastosowaniu kondycjonera wody, należy zyskać pewność, że jest to konieczne. Nie jest to bowiem tani dodatek. Kalkulacja wykonana dla jednego z kondycjonerów sprzedawanych w opakowaniach 5 – litrowych, pokazuje, że koszt poprawienia jakości 1000 l wody do oprysku wynosi ok. 150 zł. Badania wody (twardość i pH) można zlecić w okręgowej stacji chemiczno – rolniczej bądź wykonać je samodzielnie, np. przy pomocy testów paskowych czy elektronicznych urządzeń pomiarowych.

Warto pamiętać, że w niektórych przypadkach stosowanie do oprysku wysokiej jakości wody pozwala zastosować mniejszą z zalecanych dawek preparatu na ha, co oznacza dla producenta pewną oszczędność i jest korzystniejsze dla środowiska.

Tanie, ale zawodne sposoby

Tańszym, często stosowanym w gospodarstwach rolnych, choć dosyć zawodnym sposobem obniżania pH cieczy roboczej, jest dodawanie do wody słabych kwasów (np. kwasu cytrynowego) czy soli, które w roztworach dają kwaśne pH (np. siarczanu amonu). W przypadku tego drugiego składnika, musimy pamiętać, że jon amonowy wykazuje parzące działanie względem liści roślin i nie powinien być stosowany jako nawóz dolistny.

Siarczan amonu (czy nawet kwas octowy) mogą być jednak stosowane do obniżenia pH wody przed opryskiem środkiem chwastobójczym.

W przypadku tej metody problemem jest ustalenie odpowiedniej dawki dodawanej substancji (wymaga odpowiednich obliczeń chemicznych) oraz brak działania obniżającego twardość wody.

Które parametry decydują o jakości wody do oprysku?

Liczne badania potwierdzają, że działanie wielu środków ochrony roślin w tej samej dawce może być różne w zależności od parametrów wody zastosowanej do sporządzenia cieczy roboczej.

Skuteczność zabiegów ochrony roślin obniżana jest przez wysoką twardość wody, gdyż jej efektem jest wzrost napięcia powierzchniowego cieczy roboczej, czyli gorsze zwilżanie powierzchni roślin. Woda twarda szybciej spływa z powierzchni roślin i jest łatwiej zwiewana przez wiatr, zamiast zatrzymywać się na nich na dłużej. Preparat krócej utrzymuje się na opryskiwanych nim liściach czy pędach.

Twardość wody zależy od sumy stężeń określonych jonów, przede wszystkim Ca²⁺ i Mg²⁺, ale także Fe²⁺, Mn²⁺ i innych. Zawarte w wodzie kationy metali mogą reagować z substancją aktywną preparatu i powodować jej dezaktywację.

Na działanie środków ochrony roślin ma także wpływ odczyn wody. W wysokim pH większość substancji ulega rozkładowi chemicznemu. W przypadku większości środków ochrony roślin pH powinno wynosić <7, a w niektórych przypadkach zaleca się nawet kwaśne pH wody w granicach 3,5 – 4,5.

Woda deszczowa, wodociągowa i głębinowa – która ma najlepsze parametry?

Zasadowy odczyn bądź zbyt wysoka twardość wody mogą znacznie obniżyć potencjał zabiegu, a takimi właściwościami charakteryzuje się często woda wodociągowa, a czasem również woda ze studni głębinowych (o jej twardości decyduje m. in. duża zawartość kationów żelaza).

Woda deszczowa ma lepszą jakość dla wykonywania oprysków niż woda wodociągowa. To dzięki temu, że deszczówka ma niższe pH (≤ 6), gdyż rozpuszczone są w niej gazy kwasotwórcze (dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu) oraz – w przeciwieństwie do wody wodociągowej – nie jest wapnowana. Deszczówka jest wodą miękką, w związku z czym zjawisko zmniejszania skuteczności środków ochrony roślin przez kationy dwuwartościowe jest ograniczone. Pozwala to obniżyć zużycie adiuwantów. Zbiorniki na wodę deszczową coraz częściej pojawiają się w gospodarstwach rolnych. Taką wodę, o ile jest „świeża”, stabilna mikrobiologicznie, powinniśmy wykorzystywać do oprysków w pierwszej kolejności.

Jakie wymagania względem pH wody mają poszczególne środki ochrony roślin stosowane w sadownictwie?

W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że im wyższe pH i twardość wody, tym mniejsza skuteczność zabiegu. Jednak opryskiwanie zbyt kwaśną cieczą również może mieć negatywny wpływ na skuteczność zabiegu i wzrost roślin.

Zasadniczo przyjmuje się, że optymalny zakres pH dla fungicydów i herbicydów to 5,5 – 6,5, a dla insektycydów 4,5 – 6. Jeżeli chodzi o twardość wody, suma kationów wapnia, magnezu, sodu i żelaza powyżej 200 mg × l^-1 może mieć negatywny wpływ na jakość cieczy roboczej. Wartość powyżej 400 mg × l^-1 świadczy już o bezwzględnej potrzebie uzdatniania wody.

Spośród środków stosowanych w sadownictwie, jako przykład substancji wrażliwej na zasadowy odczyn wody wykorzystywanej do sporządzania cieczy roboczej, źródła podają kaptan. Okres jego półtrwania wynosi 32 h przy pH równym 5; 8 h przy pH 7 oraz zaledwie 10 min w pH 8. Dezaktywacji w warunkach zasadowych ulega także mankozeb [1]. Z kolei skuteczność tiofanatu metylowego jest porównywalna przy pH wody wynoszącym 5, 7 i 9, co oznacza, że substancja nie jest wrażliwa na stosowanie do sporządzania oprysku wody wodociągowej i nie wymaga jej zakwaszania [2].

Poniższa tabela przedstawia pH wody odpowiednie dla wybranych środków ochrony roślin stosowanych w uprawach sadowniczych [3].

pH wody a długość przetrzymywania cieczy roboczej w zbiorniku opryskiwacza

W przypadku większości środków ochrony roślin, przyjmuje się, że [1]:

• pH wody w zakresie 3,5 – 6 pozwala na przetrzymywanie cieczy roboczej w zbiorniku opryskiwacza przez 12 – 24 h.
• pH wody między 6 – 7 pozwala przechowywać ciecz w zbiorniku przez 1 – 2 h, co oznacza, że mieszaninę powinno się wypryskać możliwie szybko po jej sporządzeniu.
• Ciecz roboczą sporządzoną z wody o pH > 7 należy wypryskać natychmiast, aby uniknąć szybko postępującego zjawiska dezaktywacji substancji czynnej.

Źródła: 1. Meszka B (2017): Parch jabłoni. Plantpress, Kraków 2. Stacy T, Latin R (2020): The influence of water pH on efficacy of fungicides for turf disease control. Crop, Forage and Turfgrass Management, 1 (doi.org/10.1002/cft2.20007) 3. Schilder A (2008): Effect of water pH on the stability of pesticides. Michigan State University (www.canr.msu.edu/news/effect_of_water_ph_on_the_stability_of_pesticides - dostęp 12 IV 2021)

Związane z tematem

Zbiorniki na deszczówkę w gospodarstwie ogrodniczym - czy są warte uwagi?