Kiedy i jak Przycinać Drzewa Owocowe Śliwy Węgierki i inne gatunki

Spis treści:

• Cięcie śliwy a forma korony
• Kiedy przycinać śliwę? Termin zimowego cięcia śliw
• Przycinanie śliwy - ogólne zasady 
• Cięcie śliw z koroną przewodnikową
• Cięcie śliw z koroną bezprzewodnikową
• Letnie cięcie śliw

Cięcie śliwy uzależnione jest od kilku czynników: formy korony, terminu dojrzewania owoców konkretnej odmiany czy pory roku. Portal Sadownik przygotował poradnik, z którego dowiesz się, jak i kiedy przycinać śliwy oraz jak unikać błędów podczas cięcia. 

Cięcie śliwy a forma korony

Technika wykonywania cięcia śliwy zależy od formy korony, w której prowadzimy drzewo. 

1. Forma przewodnikowa - wrzecionowa lub stożkowa 

W sadach intensywnych popularna jest obecnie forma przewodnikowa - wrzecionowa lub stożkowa. Charakteryzuje się silnym przewodnikiem, czyli grubym, pionowym pędem, który tworzy konstrukcję drzewa, oraz odchodzącymi od niego, słabszymi gałęziami, które można wycinać w latach następnych i zastępować młodszym, bardziej produktywnym drewnem, w miarę jak będą się starzeć. Na tyle, na ile pozwala siła wzrostu podkładki oraz odmiany, sadzi się takie śliwy możliwie najgęściej, aby zmaksymalizować plon z hektara uprawy. To bardzo istotny czynnik plonotwórczy. Ten model sadu umożliwia przeprowadzenie zbioru w krótkim czasie po założeniu sadu. Zapewnia również taki wzrost drzew, że szybko wypełniają przestrzeń przeznaczoną dla nich w rzędzie. Zbiór ręczny jest ułatwiony, ponieważ korony mają małą miąższość. Natomiast przy odpowiednio zwartych koronach możliwe jest również przeprowadzenie zbioru kombajnowego.

2. Forma bezprzewodnikowa

Rzadziej w sadach towarowych, częściej natomiast w amatorskich, prowadzi się śliwy w formach bezprzewodnikowych. Nie posiadają one centralnie położonego, pionowego pędu, który tworzyłby oś drzewa i górował nad leżącymi po bokach gałęziami. Klasycznym przykładem korony bezprzewodnikowej jest forma talerza. Środek jest w niej pusty, a masywne konary w liczbie 4-5 zagięte są do położenia poziomego na wysokości ich wyrastania z pnia. Od tych grubych pędów, tworzących szkielet drzewa, odchodzą odgałęzienia dalszych rzędów. Niezbędnym zabiegiem w formowaniu tego typu korony jest przyginanie gałęzi, które umożliwia zastygnięcie drewna w pożądanym przez nas położeniu. Choć drzewa prowadzone bez przewodników zajmują większą powierzchnię, ich owoce są dobrze doświetlone, dzięki czemu uzyskują lepszą jakość.

Wybór formy korony śliwy a cel produkcji 

Wybrana forma korony powinna zależeć od celu produkcji.

• Owoce odmian deserowych, wczesnych, wykształcają najlepszą jakość na koronach bezprzewodnikowych (z pustym środkiem). Dzięki optymalnemu oświetleniu i ciepłu, szybciej dojrzewają i uzyskują lepsze walory handlowe.
• Odmiany osiągające mniejszą wartość rynkową bądź owoce produkowane z myślą o przemysłowym wykorzystaniu, warto sadzić gęsto, prowadzić w formie wrzeciona i zwiększać zarobek gospodarstwa dzięki wyższej produkcji.
• W sadach przydomowych, w których produkuje się owoce na użytek własny, najlepiej sadzić śliwy w szerszej rozstawie i prowadzić je w formie z pustym środkiem, aby owoce osiągnęły jak najwyższą jakość. Jednakże również forma stożkowa, szczególnie jeżeli wyprowadzono tak drzewo w szkółce, nie jest w ogrodzie problemem.

W przewodniku omawiamy przycinanie śliwy w formie przewodnikowej, jak i bezprzewodnikowej.

Kiedy przycinać śliwę? Termin zimowego cięcia śliw

Zimowe przycinanie drzew owocowych, w tym śliwy oznacza w praktyce cięcie wykonywane w okresie od grudnia do maja. Zabieg w tym terminie przynosi podobne efekty. Kiedyś zalecano przystępować do cięcia zimowego najwcześniej od końca lutego, gdyż w dobie srogich zim drzewa przycięte były bardziej narażone na wymarzanie. Kiedy ciąć śliwy? Obecnie, kiedy temperatury zimą przypominają raczej jesień, można przeprowadzić cięcie śliwy już w styczniu. Ważne, aby wybrać okres, kiedy nie panuje wysoka wilgotność, co ma znaczenie w profilaktyce chorób roślin. Powinno się opóźnić przycinanie śliwy odmian wcześniejszych, aby nie pobudzić ich przedwcześnie do wegetacji i nie narazić na przymrozki wiosenne.

Przycinanie śliwy - ogólne zasady 

Podczas cięcia wszystkich gatunków drzew owocowych (jak i przy cięciu śliwy) należy pamiętać o kilku ogólnych regułach. Jak przycinać śliwy? 

• W pierwszej kolejności wycinamy pędy martwe, noszące oznaki chorób bądź uszkodzeń. Jeżeli dostrzegamy na nich objawy takie jak spękania kory i gumowanie, nie należy ich żałować. Zostawiając takie gałęzie, stwarzamy ryzyko, że patogen rozprzestrzeni się w sadzie. Ponadto usuwamy pędy krzyżujące się, położone zbyt blisko siebie, wrastające w głąb korony, rosnące strzeliście w górę (tzw. wilki), konkurujące z przewodnikiem.
• Podstawowym celem cięcia śliwy jest przerzedzenie korony i umożliwienie dopływu światła do owocujących pędów.
• Należy ciąć drzewo w taki sposób, aby zmieściło się w przeznaczonej mu przestrzeni. Trzeba również pilnować odległości, na której zawiązują się owoce. Z każdym rokiem drewno się starzeje, a owocowanie oddala się od przewodnika, tzn. przenosi w peryferyczne części korony. Dzięki umiejętnie prowadzonemu zabiegowi cięcia mamy możliwość „zmuszenia” drzewa do wytwarzania owoców bliżej przewodnika i na dostępnej dla nas wysokości.
• W starszych sadach należy przeprowadzać odmładzające cięcie śliwy, tzn. wycinać stare, nieproduktywne gałęzie i zastępować je młodszym drewnem. Rotacja drewna powinna być prowadzona stopniowo w kolejnych latach, aby jednego roku całkiem nie pozbawić drzewa pędów, na których będą powstawały kwiaty i owoce. Przy planowaniu zmianowania gałęzi, trzeba brać pod uwagę, czy drzewo owocuje na pędach jednorocznych (czyli wyrosłych w ubiegłym sezonie; brzoskwinia, wiśnia Łutówka) czy dwu-, trzy–, ewentualnie czteroletnich (śliwa, morela, czereśnia, grusza, jabłoń).
• W przypadku śliwy, systematycznie wykonujemy przycinanie gałęzi trzyletnich. Należy jednak pamiętać, że nowe (zastępcze) gałęzie muszą już być na konarze bądź muszą mieć skąd wyrosnąć. U śliw słabe jest wypuszczanie pędów bocznych bezpośrednio z przewodnika. Dlatego wycinając starą gałąź, zostawia się młody pęd (możliwie najdorodniejszy, najgrubszy) lub przynajmniej kilkunastocentymetrowy czop na przewodniku, aby wypuścił młode gałęzie. Przy cięciu śliwki postępujemy inaczej niż na jabłoni, na której zostawia się tylko ok. centymetrowy czop przy przewodniku. Cięcie na czop nie dotyczy drobnych odgałęzień na konarach bocznych („krótkich gałązek”), które wycinamy blisko miejsca, z którego wyrastają, aby nie narażać drzewa na infekcję przez raka bakteryjnego.
• Należy unikać zbyt radykalnego cięcia śliwki, gdyż sprowokuje ono nadmierny wzrost drzew i ograniczy owocowanie. Jednorazowo nie powinno się przycinać drzewa silniej niż o 30%. Jeżeli chcemy bardzo silnie zwęzić koronę, znacznie lepiej rozłożyć cięcie na kolejne lata, niż wycinać wszystko jednorazowo.
• W przypadku pędów, które dobrze rokują na wydanie owoców, ale rosną w nieodpowiednim położeniu, można rozważyć pozostawienie ich i przygięcie zamiast wycięcia. Wskutek tego zabiegu wiosną przybiorą pożądany kierunek wzrostu (przeczytaj więcej w artykule: Zamiast piłki i sekatora, przyginanie gałęzi?). Praktyka nabiera dużego znaczenia przy cięciu drzew na podkładkach słabiej rosnących. Wówczas ważne jest, aby nie pozbawiać drzewa pędów owoconośnych i – zamiast piłki czy sekatora – zastosować sznurek.
• Przycinanie śliwy węgierki i innej odmian wymaga zachowania higieny cięcia. W przypadku wycinania gałęzi noszących objawy chorób, należy usuwać je z przynajmniej 20 – centymetrowym marginesem tkanki pozornie zdrowej. Sekator powinien zostać po ich cięciu odkażony (np. denaturatem). Zgodnie z zaleceniami, powinno się również odkażać sekator po przycięciu jednego drzewa i przed przystąpieniem do cięcia kolejnego. Większe rany po cięciu należy zabezpieczać białą farbą emulsyjną z dodatkiem Miedzianu lub Funabenem, a jeżeli nie mamy do nich dostępu, innymi preparatami chroniącymi tkanki drzewa przed wnikaniem patogenów i zabezpieczającymi przed nadmierną wilgocią.   
• Warto podczas cięcia dać sobie czas na likwidację odrostów korzeniowych. Należy to jednak zrobić prawidłowo (przeczytaj więcej w artykule: Odrosty korzeniowe - dlaczego i w jaki sposób powinniśmy je usuwać?).
• Po cięciu śliwy warto zastosować oprysk preparatem miedziowym dla zabezpieczenia powstałych ran.

Cięcie śliw z koroną przewodnikową

Zimowe cięcie śliw ma charakter sanitarny, prześwietlający, skracający i odmładzający. Zabiegi formowania korony przewodnikowej (wycinanie pędów konkurencyjnych względem przewodnika, przyginanie gałęzi do poziomego położenia itp.) powinny być wykonywane systematycznie w okresie wegetacji drzew. Jak przycinać śliwy z koroną przewodnikową?

• Przewodnik powinien być skrócony do pożądanej wysokości, np. 3 m. Jeżeli jej nie osiągnął, nie przycinamy go. (Chyba że chcemy pobudzić drzewo do wytwarzania rozgałęzień. Wówczas należy jednak wyprowadzić nowy przewodnik).
• Usuwamy pędy chore, martwe, krzyżujące się, wrastające w głąb korony, wilki, wzajemnie się zacieniające, wyrastające w kierunku uliczki roboczej (utrudniające przejazd ciągnikiem).
• Likwidujemy przyrosty konkurencyjne względem przewodnika, których nie usunęliśmy w okresie wegetacji.
• Pozbywamy się pędów tworzących kąt ostry z przewodnikiem (przegęszczają i zacieniają koronę, ograniczają przepływ światła, łatwo wyłamują się pod ciężarem owoców), chyba że planujemy je przygiąć. Charakter wzrostu śliwy powoduje, że wypuszcza ona dużo pędów pod kątem ostrym do przewodnika. Przyginanie ich (choćby poprzez zaczepianie klamerek lub wiązanie gumką recepturką do leżących niżej gałęzi), pozwoli uzyskać większą liczbę bardziej wartościowych przyrostów poziomych.
• Przerzedzamy miejsca przegęszczone nadmiarem pędów, zarówno na przewodniku, jak i na pędach bocznych.
• Pędy boczne skracamy, aby utrzymać odpowiednią rozpiętość korony.
• Stosujemy zasadę rotacji drewna owocującego. Przewodnik jest jedyną stałą częścią nadziemną drzewa. Odchodzące od niego gałęzie są elementami tymczasowymi. W koronie powinny przeważać młode, owocujące pędy. Wykonujemy cięcie starych gałęzi śliwy (najczęściej po trzech latach), słabo owocujących bądź owocujących zbyt daleko od przewodnika. Pozostawiamy po nich na przewodniku 10 – 30 – centymetrowy czop, z którego wyrośnie drewno zastępcze. To bardzo istotne, gdyż śliwa zbyt słabo wypuszcza pędy boczne z przewodnika.
• Silniejsze cięcie śliwy wykonujemy w górnych partiach drzewa, aby zapewnić optymalne doświetlenie korony. Górne gałęzie skracamy silniej lub pozostawiamy tylko czopy (na czopach również powstają pąki kwiatowe). Oszczędniej tniemy niższe partie - dolne konary powinny być dłuższe od górnych gałęzi. Po pierwsze, nie mają pod sobą pędów, które mogłyby zacienić. Po drugie, dłuższe konary stworzą obfitszą masę liści, której zadaniem będzie wykarmienie całego drzewa.
• Likwidujemy wszystkie przyrosty do wysokości przynajmniej pół metra od powierzchni gleby (zostawiamy nagi pień).
• Postępujemy ostrożnie, aby nie wyłamywać owocujących krótkopędów.

Ryc. 1. Schemat obrazuje cięcie śliwy z koroną przewodnikową zgodne z wymienionymi wyżej zasadami. Czerwone kreski oznaczają miejsca cięcia.

Cięcie śliw z koroną bezprzewodnikową

W prawidłowo ukształtowanej koronie bezprzewodnikowej pień powinien mieć wysokość ok. 80 cm. Na tym poziomie powinien rozgałęziać się na 4-5 konarów bocznych, położonych poziomo względem podłoża.

Cięcie śliwy z koroną bezprzewodnikową jest podobne, jak przy koronie przewodnikowej - ma na celu charakter sanitarny, prześwietlający, skracający i odmładzający:

• sanitarny, bo wycinamy pędy chore;
• prześwietlający, ponieważ usuwamy pędy, które wzajemnie się zacieniają;
• skracający, gdyż pilnujemy szerokości korony tak, aby wypełniała wyznaczony obszar, ale nie nachodziła na sąsiednie drzewa. Staramy się, aby owocowanie nie „uciekało” nam zbyt daleko od pnia;
• odmładzający, bo przyświeca nam zasada stopniowej wymiany starego drewna na młode, produktywne gałęzie.

Podczas cięcia śliwy usuwamy wszystkie odrosty poniżej miejsca rozgałęzienia korony oraz gałęzie wyrastające pionowo w górę, tzw. wilki (ewentualnie zostawiamy część z nich i wiosną zaginamy do położenia poziomego przy użyciu sznurka przywiązanego do haków wbijanych w ziemię). W tej formie korony zależy nam na utrzymaniu gałęzi owocujących w płaszczyźnie poziomej, dla których konary naszego „stołu” stanowią szkielet. Poziomo położone gałęzie musimy przerzedzać, żeby zapewnić im dobre oświetlenie.

Ryc. 2. Korona bezprzewodnikowa z pięcioma konarami poziomymi widziana z boku.

Ryc. 3. Korona bezprzewodnikowa widziana z góry. Jej szkielet tworzy pięć poziomych względem podłoża konarów, z których wyprowadza się odgałęzienia dalszego rzędu, na których drzewo owocuje. Rozwijają się one w płaszczyźnie poziomej, a wszystkie wilki wyrastające pionowo w górę powinny być usuwane. Wyrastające z konarów gałęzie powinny być skracane, aby na siebie nie nachodziły. W miarę starzenia się drewna, należy wymieniać wyeksploatowane gałęzie na nowe, bardziej produktywne pędy.

Letnie cięcie śliw

Cięcie letnie to przycinanie śliwy od końca maja do września, a więc w pełni okresu wegetacji. Zaletą tego terminu jest znacznie słabsza reakcja wzrostowa drzew na pozbawianie go pędów oraz łatwość gojenia się ran i niskie ryzyko zasiedlania ich przez patogeny.

Jak wykonać letnie cięcie śliwy?

• Cięcie letnie śliwy ma dużo mniejsze znaczenie niż w uprawie jabłoni czy grusz, w której decyduje o jakości i wybarwieniu owoców. Dlatego też często bywa zabiegiem pomijanym. 
• Na drzewach starszych i prawidłowo uformowanych ma charakter uzupełniający względem cięcia zimowego, co oznacza, że usuwamy podczas jego wykonywania te pędy, których pozbylibyśmy się zimą (chore, krzyżujące się, nadłamane). 
• Ważne jest usuwanie wilków, czyli pionowo rosnących pędów, które przegęszczają koronę. Możemy wycinać je na obrączkę (gładko przy nasadzie; bez pozostawiania czopu) bądź też wyrywać jednym, zdecydowanym pociągnięciem. Takie rany po wyrwaniu pędów roślina goi dosyć dobrze. 
• Podczas cięcia letniego warto także skracać młode, wiotkie pędy. Dzięki temu zabiegowi możliwe jest zawiązanie na nich pąków kwiatowych, które rozwiną się w roku przyszłym. 
• Powinno się również usuwać odrosty korzeniowe oraz pędy położone zbyt nisko (poniżej wysokości pierwszego piętra korony, czyli 0,5-0,8 m). 
• Na śliwach z koroną bezprzewodnikową latem wycinamy pędy rosnące pionowo w górę, a pozostawiamy gałązki rosnące poziomo.

Letni termin przycinania śliwy

Kiedy przycinać śliwy latem? Cięcie letnie największe znaczenie ma wówczas, kiedy drzewa są jeszcze młode i zależy nam na nadaniu im prawidłowego pokroju. Najważniejsze to usuwać już w maju pędy konkurencyjne względem przewodnika. Latem należy także wycinać pędy wyrastające z przewodnika pod kątem ostrym (czyli do góry) bądź – lepiej – przyginać je sznurkiem albo klamerką do położenia poziomego, aby w tej prawidłowej pozycji zastygły.

W kategoriach: agrotechnika oraz aktualności sadownicze znajdziesz również inne przydatne artykuły związane z tematem cięcia drzew i krzewów owocowych, w tym:

• Jak przycinać stare drzewa owocowe?
• Przycinanie porzeczek i agrestu
• Jak unikać błędów podczas cięcia?

Cięcie mechaniczne drzew pestkowych - śliwy