Skutki braku korekcyjnego cięcia ręcznego jabłoni po cięciu mechanicznym
Nadchodzący sezon zapowiada się dla sadownictwa bardzo dziwnie. Na utrzymującą się od paru sezonów niską koniunkturę na rynku jabłek nałożyły się gwałtowne wzrosty kosztów produkcji, spowodowane czynnikami politycznymi oraz rosnącą inflacją. Trudna sytuacja skłania sadowników do poszukiwania oszczędności. Zimą 2021/22 w sadach obserwowano wzrost popularności cięcia mechanicznego, które pozwala zmniejszyć nakłady pracy i ograniczyć wydatki na najemną siłę roboczą. Przeprowadzano je również w sadach, które wcześniej cięte były tradycyjnie.
Jednak ważnym zaleceniem dla sadów ciętych mechanicznie jest wykonanie korekcyjnego cięcia ręcznego, które jest prostsze i pochłania mniej czasu niż cięcie tradycyjne. Przeciwdziała ono spadkowi wartości handlowej owoców, na który narażone są sady cięte wyłącznie mechanicznie.
Mimo to, z uwagi na niesatysfakcjonujący dochód ze sprzedaży owoców ubiegłorocznych oraz niepewnością co do wyniku finansowego w zbliżającym się sezonie, wielu producentów nie przewiduje wykonywania ręcznego cięcia uzupełniającego po cięciu mechanicznym. Takie deklaracje padają również ze strony sadowników, których celem jest produkcja jabłek deserowych. Jakich skutków można się w związku z tym spodziewać?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto prześledzić wyniki doświadczeń z cięciem mechanicznym, których powstało całkiem dużo i uwzględniano w nich różne konfiguracje, w tym porównanie sadów ciętych wyłącznie mechanicznie z sadami, w których po cięciu mechanicznym następowało ręczne cięcie selektywne. Takie doświadczenia były prowadzone także w Polsce, m. in. przez profesora Augustyna Mikę i jego współpracowników.
Rola ręcznego cięcia korekcyjnego w sadach ciętych mechanicznie
Przejazd zespołem tnącym podcina pędy boczne drzew w określonej odległości od przewodników, dając efekt podobny do żywopłotu (uzyskujemy tzw. ścianę owoconośną). Takie cięcie nie jest jednak selektywne – skraca gałęzie bez względu na ich wiek, położenie, obłożenie pąkami mieszanymi czy zdrowotność. Pędy nie są wycinane w całości, w efekcie czego pozostaje po nich dłuższy lub krótszy czop. Przycinane jest też drewno starsze niż jednoroczne, co skutkuje silniejszą reakcją wzrostową. Ponadto piła czy lista tnąca nie obejmuje swoim zasięgiem przestrzeni między drzewami w rzędzie.
Skutkiem zaniechania korekcyjnego cięcia ręcznego w sadach ciętych mechanicznie jest spadek doświetlenia korony, spowodowany jej przegęszczeniem, swobodnym wzrostem wilków oraz obecnością w górnych jej partiach starszych, silnie wyrośniętych gałęzi.
Mniejsza dostępność światła słonecznego ma swój wpływ na proces fotosyntezy. Według badań prowadzonych na Litwie w sadzie jabłoniowym z odmianą Rubin na podkładce karłowej P60, spadek intensywności fotosyntezy drzew ciętych wyłącznie mechanicznie wyniósł aż 47% w porównaniu z drzewami ciętymi ręcznie (korona wrzecionowa). Negatywne skutki przegęszczenia koron drzew ciętych mechanicznie udało się ograniczyć dzięki wykonywaniu ręcznego cięcia korekcyjnego co dwa lata bądź dzięki stosowaniu proheksadionu wapnia, który ogranicza wzrost wegetatywny. W próbach tych intensywność fotosyntezy była niższa o 10 – 20% w porównaniu z drzewami ciętymi ręcznie. Można spodziewać się, że skutek ten przyniosą także zabiegi mechanicznego ograniczania wzrostu drzew – podcinanie korzeni w sadzie.
W sadach, w których przycina się drzewa mechanicznym zespołem tnącym, uzupełniające cięcie ręczne zapobiega nadmiernemu przegęszczeniu koron i poprawia ich doświetlenie, co ma korzystny wpływ na jakość owoców. Pozwala również przerzedzić liczne drobne pędy, na których z reguły zawiązują się owoce słabsze pod względem jakości. Jeżeli celem produkcji sadu ciętego mechanicznie są wysokiej jakości owoce deserowe, to zaniechanie cięcia sekatorem może istotnie zmniejszyć udział w plonie owoców spełniających wymagania rynku.
W praktyce to właśnie utrzymanie optymalnego prześwietlenia koron (ale również lepszego ich przewietrzenia) jest podstawową funkcją uzupełniającego cięcia ręcznego. Jest ono mniej selektywne niż cięcie tradycyjne. Nadal powinno się jednak brać pod uwagę stopień obłożenia drzew pąkami (funkcja regulowania owocowania sadu) oraz usuwać pędy porażone przez choroby.
Cięcie mechaniczne bez następczego cięcia ręcznego – główne skutki
- Wzrost całkowitego plonu.
- Trudniejsze przerzedzanie zawiązków.
- Nasilenie problemu przemiennego owocowania.
- Spadek średnicy owoców i ich masy.
- Pogorszenie wybarwienia owoców.
- Zagęszczanie koron.
Według badań przeprowadzonych na odmianie Rubin, cięcie mechaniczne bez cięcia korekcyjnego zwiększyło plon jabłek o 45% w porównaniu z drzewami ciętymi metodą tradycyjną (korona wrzecionowa). Jednak masa jabłek uzyskanych z sadu ciętego wyłącznie mechanicznie była średnio o 5% niższa niż owoców z sadu ciętego tradycyjnie (efekt drobnienia owoców). Warto też odnotować, że w próbie, w której stosowano cięcie wyłącznie mechaniczne, ale w kombinacji z proheksadionem wapnia, efektu wzrostu plonowania ani drobnienia owoców w porównaniu z drzewami ciętymi metodą tradycyjną już nie zaobserwowano. Wnioskiem płynącym z tych badań było, aby w sadach jabłoniowych ciętych mechanicznie wykonywać ręczne cięcie korekcyjne przynajmniej co 2 lata. Na odmianie Rubin zaobserwowano również, że zawartość glukozy w owocach z drzew ciętych wyłącznie mechanicznie była o ok. połowę niższa niż w owocach z drzew ciętych tradycyjnie, jednak zawartość fruktozy i sacharozy nie różniła się istotnie. Potencjalnie może mieć to wpływ na smakowitość jabłek (będą mniej słodkie), jednak ważniejszą składową frakcji cukrów w jabłkach są fruktoza, której jest ok. 2 – 3 razy więcej niż glukozy, oraz sacharoza.
Wzrost plonu z drzew ciętych wyłącznie metodą mechaniczną można wyjaśnić brakiem selektywnego cięcia wewnątrz koron i powstawaniem wielu drobnych pędów owoconośnych, ale dających jabłka drobniejsze i gorszej jakości. Istotna jest siła wzrostu wegetatywnego, która jest mniejsza w sadach ciętych mechanicznie już kolejny raz z rzędu bądź tam, gdzie stosuje się zabiegi ograniczające wzrost (proheksadion wapnia, podcinanie korzeni). Silny wzrost wegetatywny drzewa to nie tylko zacienie owoców, ale również silniejsza ich konkurencja z pędami o wodę oraz składniki pokarmowe.
Badania przeprowadzone w Polsce na jabłoniach odmiany również Pinova potwierdziły, że zaniechanie korekcyjnego cięcia ręcznego w sadach ciętych mechanicznie wiąże się ze wzrostem plonu, ale spadkiem jego jakości i wartości handlowej. W trzecim roku takiego cięcia wyraźne jest zmniejszenie średniej masy, wielkości oraz powierzchni rumieńca owoców. Drzewa takie wykazują skłonność do bardziej obfitego zakładania pąków mieszanych i trudniejsze staje się przerzedzanie zawiązków.
Ciekawych wniosków dostarczają też badania przeprowadzone w 2020 roku w Dąbrowicach w Sadzie Doświadczalnym Instytutu Ogrodnictwa. Będące w pełni owocowania drzewa jabłoni odmian Jonagold i Golden Delicious szczepione na podkładce M9, poddano cięciu mechanicznemu. Efekty porównano z tradycyjnym cięciem ręcznym oraz cięciem mechanicznym uzupełnionym o ręczne cięcie korekcyjne. W doświadczeniu tym uwzględniono także różne terminy cięcia mechanicznego – druga dekada lutego i druga dekada kwietnia.
Na odmianie Jonagold zaobserwowano, że cięcie wyłącznie mechaniczne wyzwoliło bardzo silną reakcję wzrostową drzew. Objętość koron była nawet czterokrotnie większa w porównaniu z drzewami ciętymi ręcznie, przy czym kwietniowy termin cięcia mechanicznego mniej pobudził drzewa do wzrostu niż termin lutowy. Uzupełnienie cięcia mechanicznego o ręczne cięcie korekcyjne pozwoliło uzyskać objętość koron podobną do drzew ciętych metodą tradycyjną. Podobne zależności zaobserwowano na odmianie Golden Delicious, jednak jej reakcja wzrostowa była znacznie niższa niż odmiany Jonagold. Niezależnie od odmiany, poszczególne sposoby cięcia można pod względem sprowokowanej reakcji wzrostowej i nabudowanej objętości korony uporządkować malejąco w następujący sposób:
CIĘCIE MECHANICZNE W LUTYM > CIĘCIE MECHANICZNE W KWIETNIU > CIĘCIE MECHANICZNE W KWIETNIU + RĘCZNA KOREKTA > CIĘCIE MECHANICZNE W LUTYM + RĘCZNA KOREKTA > TRADYCYJNE CIĘCIE RĘCZNE
Drzewa obu odmian poddane wyłącznie cięciu mechanicznemu wydały znacznie wyższy plon niż drzewa cięte tradycyjnie bądź mechanicznie z cięciem uzupełniającym. Na odmianie Jonagold, średni plon z drzewa ciętego wyłącznie mechanicznie w terminie lutowym wyniósł ok. 51 kg, a w terminie kwietniowym – ok. 40 kg. Próba cięta tradycyjnie wydała plon z drzewa w wysokości 27 kg, a cięta mechanicznie z uzupełniającym cięciem ręcznym 30 kg (cięcie w lutym) i 24 kg (cięcie w kwietniu).
W przypadku odmiany Golden Delicious te różnice w plonie były mniejsze, ale zależność, że drzewa po cieciu wyłącznie mechanicznym wydają większy plon była utrzymana. Golden cięty tradycyjnie wydał ok. 27 kg owoców/drzewo, cięty wyłącznie mechanicznie w lutym 36 kg/drzewo, zaś cięty mechanicznie w lutym z ręcznym cięciem korekcyjnym – 24 kg/drzewo.
W próbach ciętych wyłącznie mechanicznie średnia masa owocu była najmniejsza, spadła też jego średnica. Jeżeli jednak przyjąć, że najbardziej pożądany zakres dla średnicy wynosi 75 – 90 mm, to w pierwszym sezonie po zaniechaniu cięcia mechanicznego spadek udziału tego kalibru nie był aż tak wysoki. Jonagold cięty tradycyjnie wydał ok. 100% owoców w tym kalibrze, a cięty tylko mechanicznie w lutym – ok. 82%. Natomiast w przypadku odmiany Golden Delicious jabłka w kalibrze 75 – 90 mm miały udział ok. 88% po cięciu mechanicznym. Gdyby jednak zaniechać cięcia korekcyjnego na kolejny sezon (sezony), można spodziewać się postępującego „uprzemysłowienia” sadu. Uzupełnienie cięcia mechanicznego o cięcie korekcyjne zwiększyło udział owoców o większej średnicy.
W odmianie Jonagold zaniechanie cięcia korekcyjnego bardzo istotnie pogorszyło też wybarwienie owoców. Jeżeli za pożądaną powierzchnię rumieńca przyjąć ≥ 50% powierzchni skórki, to z Jonagolda ciętego tradycyjnie zebrano 70% owoców spełniających ten warunek. Cięcie mechaniczne w lutym uzupełnione o ręczną korektę zmniejszyło udział takich owoców do ok. 50%. Natomiast przeprowadzenie wyłącznie cięcia mechanicznego w terminie lutowym poskutkowało spadkiem udziału owoców posiadających wybarwioną minimum połowę powierzchni skórki do zaledwie 27%. Tak słabe wybarwienie owoców oznacza już poważne straty dla sadownika.
Wnioski
W ciętym mechanicznie sadzie nastawionym na produkcję owoców deserowych najlepiej przeprowadzać ręczne cięcie korekcyjne co roku. Jeżeli nie jest to możliwe, powinno się wykonywać je co dwa lata. W trzecim roku po zaniechaniu ręcznego cięcia uzupełniającego wzrost plonu, ale i spadek jego wartości handlowej są już wyraźnie widoczne.
Odmiany mogą zauważalnie różnić się między sobą wrażliwością na negatywne skutki zaniechania cięcia korekcyjnego. Można się na przykład spodziewać gorszych skutków poniechania cięcia korekcyjnego w odmianach drobnoowocowych, z natury wykształcających owoce w mniejszym kalibrze. Na przykładzie powyższych badań widać, że Golden Delicious zareagował na brak cięcia korekcyjnego łagodniej niż Jonagold.
Jeśli po wykonaniu cięcia mechanicznego można spodziewać się silnej reakcji wzrostowej drzew, warto przeprowadzić zabiegi ograniczające wzrost wegetatywny roślin.
W sadach, w których nie planuje się wykonywania cięcia korekcyjnego, a obłożenie drzew pąkami było duże, należy zwrócić szczególną uwagę na skuteczność przerzedzania zawiązków. Prócz spadku jakości, negatywnym skutkiem nadmiernego zawiązania owoców może być przemienność owocowania, należy więc wziąć pod uwagę wrażliwość wybranych odmian na to zjawisko (Ligol, Jonagold, Gloster i inne).
Komentarze
Brak komentarzy