Jak i kiedy przycinać porzeczki czarne, kolorowe i agrest

Spis treści:

• Kiedy przycinać porzeczki i agrest?
• Cięcie ręczne a mechaniczne
• Jak przycinać czarne porzeczki?
• Technika i zasady cięcia czarnej porzeczki
• Jak i kiedy przycinać porzeczki kolorowe (czerwone i białe) oraz agrest?
• Technika i zasady cięcia agrestu oraz porzeczek czerwonych i białych
• Przycinanie porzeczki i agrestu na pniu

Z uwagi na charakter owocowania, przycinanie agrestu i porzeczek kolorowych powinno być przeprowadzane według innych reguł niż cięcie czarnych porzeczek.

Kiedy przycinać porzeczki czerwone i kolorowe oraz agrest?

Okres, w którym można przeprowadzać przycinanie porzeczek i agrestu jest dosyć szeroki. Obejmuje czas od zakończenia zbiorów, przez jesień i zimę, aż do wiosny. Coraz częściej z przyczyn organizacyjnych w gospodarstwach sadowniczych praktykuje się cięcie agrestu i porzeczek zaraz po zbiorze. Moment ten umożliwia rozpoznanie i usunięcie pędów zaatakowanych przez przeziernika porzeczkowca.

Przycinanie agrestu i porzeczek w okresie bezlistnym jest jednak łatwiejsze, gdyż:

• łatwiej odróżnić wiek poszczególnych pędów i podjąć decyzję o ich usunięciu;
• w zabiegu nie przeszkadzają liście ani nie utrudniają wyciągania wyciętych gałęzi z głębi krzewu.

Problemem mogą być natomiast nieprzychylne warunki pogodowe, m.in. duże opady deszczu i nadmierna wilgotność gleby.

Na przedwiośniu łatwo usunąć pędy zaatakowane przez wielkopąkowca porzeczkowego. Dobrze widoczne są wówczas nienaturalnie powiększone pąki porzeczki, które są oznaką bytowania tego szkodnika.

Kiedy lepiej nie przycinać porzeczek i agrestu, a jeśli już - zachować dużą ostrożność? Najbardziej ryzykowne jest cięcie w okresie wiosennym, gdyż łatwo wówczas uszkodzić napęczniałe pąki na krzewach.

Cięcie mechaniczne

Kiedy wiesz już, kiedy przycinać agrest i porzeczki, wybierz odpowiednie narzędzie. Dużym ułatwieniem prac przy cięciu jest zastosowanie podłączanych do ciągnika listew tnących. Zespoły tnące nachylone do podłoża na ok. 45° umożliwiają szybkie wycięcie pokładających się pędów i utrzymanie rzędu krzewów w najkorzystniejszym dla nich kształcie odwróconego trójkąta (litery V).

Z uwagi na pracochłonność zabiegu cięcia ręcznego i niską opłacalność uprawy porzeczek, często poprzestaje się na cięciu mechanicznym lub w danym roku w ogóle nie tnie się porzeczek. W przypadku bardziej wymagających porzeczek czarnych prowadzi to do zaniedbania plantacji. Po przycięciu ich podcinaczem potrzebna jest ręczna korekta wewnętrznej części krzewów. Natomiast porzeczkom kolorowym można co roku po zbiorach przywrócić odpowiedni kształt podcinaczem, a ręczną korektę cięcia robić co 3-4 lata.

Rozwiązania mechaniczne, które przerzedzają środki krzewów są problematyczne, gdyż nie selekcjonują gałęzi z uwagi na ich wiek oraz jakość.

Jak przycinać czarne porzeczki?

Cięcie czarnej porzeczki różni się od przycinania porzeczki czerwonej i kolorowej. Czarne odmiany zawiązują owoce przede wszystkim na pędach jednorocznych (wyrosłych w ubiegłym sezonie) oraz dwuletnich. To one powinny tworzyć powierzchnię owoconośną krzewu. Na pędach trzyletnich owocowanie jest słabsze. Na pędach czteroletnich (takich, które owocowały trzykrotnie) obłożenie pąkami kwiatowymi jest już znikome. Ich utrzymywanie nie ma produkcyjnego uzasadnienia. U czarnych porzeczek owoce zawiązują się głównie na długopędach, w mniejszym stopniu na krótkopędach. Wobec tego jak przycinać porzeczki? 

Podstawą przy cięciu czarnej porzeczki jest zatem właściwa selekcja pędów z uwagi na ich wiek. Można tego dokonać na podstawie:

• koloru (pędy młode są najjaśniejsze, ciemnieją w latach następnych, a zastarzałe pędy czteroletnie są już niemal czarne),
• stopnia zdrewnienia,
• liczby odgałęzień (pędy czteroletnie są bardzo silnie rozgałęzione),
• skłonności do pokładania się (stare gałęzie pochylają się w kierunku ziemi).

Technika i zasady cięcia czarnej porzeczki

• Usuwa się pędy pokładające się na ziemi, które utrudniają zbiór kombajnowy, walkę z zachwaszczeniem i mogą się ukorzeniać. Pozostawia się tylko gałązki rosnące pod odpowiednim kątem. Należy nadać rzędowi kształt odwróconego trójkąta.
• Wycina się gałęzie martwe, nadłamane przez kombajn, porażone przez choroby, krzyżujące się, wyrastające w kierunku uliczek roboczych.
• Do trzeciego roku użytkowania plantacji przycinanie porzeczki wykonuje się oszczędniej, koncentrując się na formowaniu krzewów i cięciu sanitarnym. W razie potrzeby usuwa się nadmiar pędów jednorocznych.
• W dalszych latach wprowadza się odmładzające cięcie porzeczki. Selekcjonuje się gałęzie na podstawie ich wieku. Stare, nieproduktywne pędy powinny być usuwane. Wycina się pędy czteroletnie (te, które owocowały trzykrotnie), gdyż w latach następnych niektóre odmiany wcale nie zawiązują na nich owoców. Czarna porzeczka dobrze znosi wymianę gałęzi owocujących. Celem takiego cięcia jest odmłodzenie krzewu i pobudzenie go do wytwarzania najbardziej produktywnych, jednorocznych przyrostów. Stare pędy mają zostać zastąpione przez nowe. Pędy zastępcze mogą być pędami wyrastającymi bezpośrednio z karpy korzeniowej, bądź wyprowadzonymi z nasady starej gałęzi. Wyboru tego powinno się dokonać na podstawie jakości młodego pędu. Zdarza się, że pęd wyrastający z karpy korzeniowej, chociaż rośnie pod dobrym kątem, jest krótki i cienki, gdyż został zagłuszony przez stare gałęzie. Wówczas lepiej go usunąć, a wyprowadzić na jego miejsce pęd znajdujący się najniżej na starej gałęzi, którą zamierzamy wyciąć. Taką gałąź tniemy bezpośrednio nad miejscem wyrastania młodego pędu.
• Po usunięciu wyeksploatowanego drewna, oceniamy miąższość krzewu. W razie potrzeby wycinamy nadmiar młodych pędów. Likwidujemy te liche, cienkie, niewyrośnięte, które nie zawiązały pąków kwiatowych. Przerzedzenie krzewu umożliwia dostęp światła, przewietrzenie roślin (niższa presja chorób), ułatwia ich dopryskanie. Zapewnia wyrównanie wielkości jagód i równomierne ich dojrzewanie, co ma duże znaczenie przy zbiorze kombajnowym.
• Nie skraca się silnych pędów celem sprowokowania wzrostu.
• Po cięciu porzeczki zostaje przeważnie 10-20 pędów zdolnych do owocowania. Z uwagi na utrzymanie stabilnego wzrostu i produkcji, udział pędów w poszczególnych kategoriach wiekowych powinien być podobny. Można zostawić np. 5 pędów jednorocznych, tyle samo dwuletnich i trzyletnich, do 2 czteroletnich (szkieletowych – zawiązują niewiele owoców, produkcja na ich licznych odgałęzieniach jest niska, za to silnie zacieniają i zagęszczają krzew). Nie powinno być pędów pięcioletnich.

Ryc. 1. Czarna porzeczka przed cięciem. Należy zwrócić uwagę na nieprawidłowy kształt krzewu spowodowany pokładaniem się pędów.

Ryc. 2. Na schemacie z nie przyciętą porzeczką zaznaczono czerwonymi liniami miejsca cięcia.

Ryc. 3. Czarna porzeczka po cięciu. Usunięto stare, nadmiernie rozgałęzione, pokładające się pędy, nadając krzewowi prawidłowy kształt litery V.

Jak i kiedy przycinać porzeczki kolorowe (czerwone i białe) oraz agrest?

Sposób owocowania porzeczek kolorowych i agrestu jest inny niż porzeczek czarnych. Wymaga to odmiennego podejścia do cięcia. Owoce zawiązują się głównie na krótkopędach, rzadziej na długopędach. Na pędach powstaje duża liczba odgałęzień bocznych, które obficie produkują owocujące krótkopędy. Krótkopędy starzeją się i wykruszają po paru latach owocowania.

Produktywność pędów zwiększa się z wiekiem – na pędach jednorocznych powstaje mniej pąków kwiatowych niż na dwuletnich. Najbardziej produktywne są pędy trzyletnie. Również pędy czteroletnie są płodne. Dopiero pędy pięcioletnie nie są wydajne w owocowaniu. Dlatego też promuje się wzrost starszych gałęzi. Wycina się gałęzie o rok starsze niż w przypadku porzeczek czarnych (pięcioletnie, czyli po czterokrotnym owocowaniu). W niektórych intensywnych uprawach towarowych praktykuje się przycinanie już pędów czteroletnich porzeczek i agrestu.

Zasady i technika cięcia agrestu oraz porzeczek czerwonych i białych

• Technika cięcia w pierwszej kolejności polega na usunięciu pędów płożących po ziemi, których szczególnie agrest wydaje bardzo dużo.
• Inaczej niż w przypadku porzeczki czarnej, przy przycinaniu agrestu i porzeczki czerwonej należy skracać silnie rosnące pędy jednoroczne o 1/3 lub połowę długości, aby pobudzić je do wytwarzania rozgałęzień. Dzięki temu wytworzą dużo pędów bocznych i wydadzą wyższy plon.
• Starsze pędy owocują obficiej i tworzą szkielet krzewu. Cięcie odmładzające polega na usuwaniu pędów pięcioletnich. Są one ciemniejsze, pochylone ku ziemi, mają bardzo liczne rozgałęzienia i suche krótkopędy.
• Pędy młodsze niż cztero-pięcioletnie wycina się oszczędniej. Bierze się przy tym pod uwagę ich jakość, względy sanitarne oraz unika się nadmiernego zagęszczenia krzewu.

Sposób owocowania porzeczek czarnych, jak i kolorowych oraz agrestu może być inny od typowego, w zależności od posiadanej odmiany. Należy znać biologię owocowania uprawianej odmiany i do niej dostosować technikę cięcia.

Przycinanie porzeczki i agrestu na pniu

Warto dodać, że coraz większą popularnością - szczególnie w przydomowych ogrodach i sadach na działkach cieszą się agresty i porzeczki szczepione na pniu. Technika cięcia jest taka sama jak w przypadku formy krzewiastej, ponieważ niezależnie od piennej podkładki, owoce zawiązują się na tych samych pędach. O czym szczególnie trzeba pamiętać?

• Najważniejsze, aby zapewnić agrestowi czy porzeczce na pniu podporę, żeby się nie wyłamały.
• Istotne jest również przerzedzenie korony do 6-8 pędów głównych - przycinanie porzeczki lub agrestu na pniu wymaga usunięcia starych pędów i zapewnienia przestrzeni do skutecznego przepływu światła.
• Należy wyciąć pędy wrastające w dół koronki, ponieważ zwykle są mocno zacienione, a w konsekwencji słabo owocują.

Sprawdź również inne związane z tematem artykuły przygotowane przez Portal Sadownik: 

• Jakich błędów unikać przy cięciu?
• Dlaczego nie chcemy Niesłuchowskiego?

A także nowości i aktualności sadownicze oraz powiązane z tematem kategorie jak: agrotechnika w sadownictwie.

Zwalczanie wielkopąkowca porzeczkowego