ABC bielenia drzew owocowych wapnem

Dawniej wykonywanym powszechnie, a dziś praktycznie już zapomnianym zabiegiem przedzimowym w sadach jest bielenie wapnem pni i nasad konarów drzew. Jego podstawowym celem jest zabezpieczenie grubych, nadziemnych części drzew i krzewów przed powstawaniem uszkodzeń mrozowych. Wapno bez dodatków wykazuje drobne działanie fitosanitarne, ale nie zwalcza szkodników. Ma jednak duże znaczenie w profilaktyce groźnych chorób roślin sadowniczych. 

Mechanizm powstawania uszkodzeń mrozowych oraz ich szkodliwość

Mechanizm powstawania uszkodzeń mrozowych jest następujący. Zimą promienie słoneczne padają na pnie i konary drzew. Są one koloru ciemnego, więc łatwo pochłaniają promieniowanie i szybko się nagrzewają. Problem jest tym większy, gdy w sadzie zalega biała pokrywa śnieżna, od której promieniowanie się odbija i dodatkowo ogrzewa rośliny. Rozgrzane tkanki drzewa ulegają rozhartowaniu, czyli tracą swoją naturalną zdolność do przeciwstawiania się niskim temperaturom. W nocy przychodzi mróz i uszkadza powierzchnię pni i konarów.

Uszkodzenia mrozowe przybierają najczęściej formę tzw. ran zgorzelinowych (nie mylić ze zgorzelami, które są wynikiem infekcji przez grzyby patogeniczne) oraz pionowych pęknięć kory. Pojawiają się zwykle od strony południowej i zachodniej, gdzie operacja słoneczna jest najsilniejsza. Są bardzo groźne dla drzew i prowadzą do poważnego upośledzenia ich wzrostu bądź zamierania. Bezpośrednia szkodliwość uszkodzeń mrozowych wynika z ich wdzierania się w głąb przekroju pnia – niszczą tkanki przewodzące, zaburzając transport asymilatów z liści do korzeni oraz wody z korzeni do pędów i liści. Pęknięcia wcale nie muszą uszkadzać głębokich pokładów drewna, aby uśmiercić drzewo – do przewodzenia wody zdolne są tylko zewnętrzne w przekroju pnia pierścienie drewna. Wnętrze pnia wypełnione jest tzw. twardzielem, czyli nieczynnymi pokładami drewna pełniącymi funkcję mechaniczną (wzmacniającą). Stare drewno nie przejmie funkcji młodego drewna na obwodzie, w związku z czym drzewo umrze wskutek niedostatku wody.

Termin bielenia drzew

Drzewa są najbardziej narażone na szkodliwe działanie mrozów w drugiej połowie zimy. W styczniu następuje koniec naturalnego, bezwzględnego spoczynku drzew i wchodzą one w fazę spoczynku względnego, którego długość zależy od przebiegu pogody. Wszelkie okresowe ocieplenia są zdolne przedwcześnie rozhartować drzewa i pobudzić je do aktywności. Wówczas są najbardziej narażone na działanie mrozów, które przecież w styczniu i lutym są silne. Dlatego najwłaściwszym terminem bielenia drzew jest grudzień. Pnie muszą być pobielone już w styczniu, a biała powłoka powinna się utrzymywać przynajmniej do końca marca.

Technika bielenia drzew

Drzewa bieli się zawiesiną wapna w wodzie. Może być to zwykłe wapno sprzedawane w sklepach budowlanych (hydratyzowane). Po zmieszaniu z wodą nakładamy je na pnie drzew i nasady konarów, pokrywając ewentualnie także całe konary, jeżeli są niskie i mamy do nich dostęp. Cienkie gałęzie są znacznie wytrzymalsze na działanie mrozów i w obecnym okresie nie ma potrzeby zabezpieczania ich białą powłoką. Ich bielenie wykonuje się później, aby opóźnić start wegetacji roślin i zmniejszyć ryzyko szkód przymrozkowych, ale o tym będziemy jeszcze pisać.

Na mniejszych obszarach bieli się drzewa wapnem, malując je przy pomocy pędzla. Należy do tego przygotować wapno o konsystencji zbliżonej do pasty. Dla oszczędności czasu można pobielić drzewa tylko od strony południowej i zachodniej, gdzie najczęściej dochodzi do uszkodzeń mrozowych. Warto także zamalować drzewa od tych stron nieco wyżej.

Ważną przyczyną, dla której odstąpiono od bielenia drzew przed zimą jest pracochłonność tego zabiegu. Nikt nie zmusza nas, aby tak jak 50 lat temu malować drzewa w sadzie przy pomocy pędzla. Mamy szereg rozwiązań technicznych, które znacznie upraszczają tę pracę.

W sadach i ogrodach wielkopowierzchniowych warto skorzystać z udogodnień technicznych. Można opryskać drzewa zawiesiną o konsystencji mleka wapiennego. Najlepiej posłużyć się opryskiwaczem ręcznym lub plecakowym, aby była możliwość precyzyjnego wykonania zabiegu i nakierowania lancy na opryskiwaną powierzchnię. Sprawdzają się także pistolety do malowania natryskowego. Z kolei na plantacjach krzewów owocowych (np. agrestu) zdecydowanie łatwiej zastosować tradycyjny opryskiwacz sadowniczy, którym wykonujemy opryski środkami ochrony roślin czy nawozami dolistnymi.

Dodatki do wapna: Jak przedłużyć trwałość powłoki wapiennej?

Wapienna powłoka, którą pokrywamy drzewa jest nietrwała i po pewnym czasie – w zależności od warunków atmosferycznych – ulega spłukaniu z drzew. W przypadku zmycia wapna zimą, należy zabieg jak najszybciej powtórzyć, aby drzewa były chronione przynajmniej do końca marca.

W ogrodnictwie z powodzeniem stosuje się kilka sposobów, które poprawiają trwałość powłoki wapiennej i uodparniają ją na zmywanie.

• Dodatek glinki (np. glinki kaolinowej).
• Dodatek krowieńca, czyli mieszanki kału bydlęcego z wodą, ewentualnie gliną. Tak praktykowano w zamierzchłych czasach.

Materiały te zmieniają biel wapna na kolor nieco żółtawy, zmniejszając jego zdolność do odbiajania promieni słonecznych.

• 10 – procentowy dodatek białej farby emulsyjnej – to zdecydowanie najlepszy sposób, wiąże się jednak ze sporym wydatkiem.
• Dodatek klajstru z mąki - jest to lepiszcze uzyskiwane przez gotowanie mąki pszennej z wodą. Tylko do ręcznego bielenia drzew pędzlem.

Dodatki do wapna: Jak poprawić działanie fitosaniatarne?

Samo wapno w nieznacznym stopniu ogranicza patogeny. Aby nadać mu działania fitosanitarnego, czyli zdolności do ochrony roślin przed patogenami, można do niego dodać preparat miedziowy (np. Miedzian) lub/oraz siarkowy (Siarkol 80 WG).

Związane z tematem

Jesienno - zimowa strategia ochrony jabłoni przed rakiem drzew owocowych

ABC ochrony przed jesienno-zimowymi chorobami drzew - o rakach bakteryjnych